

Waarom deze ‘Out of the box Challenge’

Mooier kun je het je haast niet bedenken in uitgerekend Tilburg, waar de verdozing van het landschap het meest zichtbaar is, wordt een Out of the Box challenge georganiseerd. Tijdens deze challenge zijn landschapsarchitecten en designers uitgedaagd om te komen tot het logistieke landschap van de toekomst. Als uitgangspunt dient daarvoor het toekomstige bedrijventerrein dat gepland is in het gebied Wijkevoort in Tilburg. Begin dit jaar ging deze challenge, een initiatief van het Centrum voor Architectuur en Stedenbouw Tilburg (CAST) in samenwerking met Vereniging Deltametropool en Kunstloc Brabant, van start. De vier teams, die door een speciale selectiecommissie zijn geselecteerd, hebben de afgelopen maanden hun visie op het logistieke landschap van de toekomst in de regio Midden-Brabant verder uitgewerkt. Waarbij als uitgangspunt diende: Hoe maak je een duurzaam logistiek landschap, met meerwaarde voor stad en land?

Gedurfde voorstellen 

Een overzicht van de gedurfde projectvoorstellen van Team Achterop, Team Bright, Team Kanaalunie en Team Bystrykh, Van den Breemer & Homburg. Waarbij moet worden aangetekend dat eerste twee teams volgens de selectiecommissie de meest inspirerende en vernieuwende oplossingen hebben gepresenteerd op het logistieke landschap van de toekomst.

Welke onderdelen inspireren

 Deze twee projectvoorstellen zijn recentelijk tijdens een online stakeholderworkshop van CAST verder besproken door experts, beleidsmakers van gemeenten en de provincie, ruimtelijk strategen en ontwerpers, bedrijfsmakelaars, investeerders, gebruikers en ontwikkelaars. Met als centrale vragen welke onderdelen van de twee inzendingen inspireren? Welk ontwerp is kansrijk en welke niet? Welke partijen moeten samenwerken om te werken richting realisatie en om financieel realistisch te zijn en wat is de toepassing op regionale of provinciale schaal? En welke beleidsmaatregelen zijn nodig om tot deze nieuwe ontwerpoplossingen te komen?

Efficiënter en compacter

Landschapstriënnale-curator en juryvoorzitter van deze challenge, Marco Vermeulen, benadrukt recent in  het Brabants Dagblad dat de inzendingen voor de challenge niet direct een panklare oplossing bieden tegen de verdozing. "Deze  challenge stelt de logistieke sector wel voor de vraag of het niet veel efficiënter en compacter kan. En we weten: het blijven uitrollen van logistieke parken heeft ook niet zo veel realiteitsgehalte meer.”

Landschapstriënnale

Alle vier ontwerpuitkomsten van deze design challenge worden tijdens de Landschapstriënnale geëxposeerd. Die stond gepland voor september dit jaar, maar is als gevolg van het coronavirus verplaatst naar april volgend jaar. Tijdens de Landschapstriënnale geven de vier inzendingen een inhoudelijke bijdrage aan het zogeheten landschapslab dat als thema heeft: ‘Nieuwe Economische Dragers’.



Gouden Doos, mega-groot en hyperefficiënt

Team Achterop kiest voor een hyperefficiënte grote gouden doos die aan de rand van Tilburg moet komen te staan en een omvang heeft van maar liefst 240 bij 240 bij 240 meter. Door het concentreren en zelfs koppelen en stapelen van distributiecentra, oefenen we volgens dit team minder druk uit op ons steeds voller rakende landschap, ten gunste van de ruimtelijke kwaliteit.

Grote stellingkast

Door verschillende bedrijven de mogelijkheid te geven om zich binnen het nieuwe raamwerk te ontwikkelen, komen in een later stadium ook bestaande brownfields vrij voor stedelijke uitbreiding of natuurontwikkeling. Het concentreren van deze processen, niet alleen horizontaal maar ook verticaal, biedt volgens Achterop perspectief. "Laten we stoppen met verspreiden en de stap durven zetten naar hyperefficiënt concentreren in een doos die veel weg heeft van eén grote stellingkast. Vanuit de kern van deze kolos doen vooral magazijnrobots op de verdiepingen het werk. Vrachtwagens lossen en laden inpandig, schepen ook. Werknemers parkeren binnenshuis, kantoren van de bedrijven die de kubus gebruiken zitten in een twaalf meter diepe schil rondom, met veel daglicht."

Vanzelfsprekend ontwerp

Vincent van Heesch, een van de vier ontwerpers, zegt dat Team Achterop al wat langer met dit ontwerp bezig voor Wijkervoort. “Het is een radicaal idee en misschien schrikken mensen daar wel even. maar het is eigenlijk een heel vanzelfsprekende ontwerp. Dit ontwerp is geen kant en klaar idee. Het is deels een statement en ook een oproep aan gemeentes, provincies en ontwikkelaars hoe we door het stapelen van distributiecentra op één locatie een antwoord kunnen geven op de toenemende verdozing van het landschap. Met deze doos, die een verticaal bedrijvenpark voorstelt, nemen we in de toekomst afscheid van de gedachte dat we mega-veel vierkante meters nodig hebben voor de bouw van nieuwe dc’s. Dat is allemaal nu gebaseerd op regelgeving, maar als we daar nu even overheen stappen dan zou je met onze oplossing een superefficiënt dc kunnen realiseren die veel minder impact heeft op het landschap. We hebben onszelf daar geen beperkingen op gelegd want je moet groot durven denken”, zegt Van Heesch.

Het is een handreiking

Niet alles is al helemaal uitgedacht benadrukt de architect verbonden aan Studio Space in Tilburg. “Het is een handreiking. We hopen dat mensen die verstand hebben van logistiek en bestuurders dit idee oppikken en verder uitwerken. Misschien komen we dan ergens want deze doos is helemaal niet zo’n gek als we over tien jaar onze pakketjes alleen nog maar per drone laten bezorgen.”



Package to the people, geen grote hallen maar decentralisatie

'Package to the people' van Team Bright is bij zijn ontwerp uitgegaan van de vraag: Wat als de bezorgdiensten, in hun jacht naar de gunsten van de consument, nog dichter bij de consument komen? Is het voorstelbaar dat de logistiek, door slim voorraadbeheer, toepassing van bijvoorbeeld RFID, GPS en geautomatiseerde bezorging een oplossing biedt in de overruimte van de bestaande stad? Zijn zolders, kelderboxen en bergingen voor online giganten als Zalando, Coolblue en bol.com niet geschikt als opslaglocaties. Wordt dat de toekomst, distributiecentra als onderdelen van de woonwijk?

Opslaan dicht bij huis

Ontwerpersteam Bright vindt die ‘denklijn’ verdere uitwerking waard. En dat gaat ook gebeuren. Want, zo is de overtuiging van het team,  we willen met z’n allen onze online gekochte spullen blijkbaar zo snel mogelijk in huis hebben. Nou, sla ze dan ook dan ook maar zo dicht mogelijk bij huis op. En verspreid de pakketten van daaruit.

Decentraliseren 

‘Package To The People’ betekent dus geen grote hallen meer, maar decentralisatie bij uitstek. Een nieuw perspectief op huizen, daken, garages en groezelige plekken in de stad. “Wij denken dat de nieuwste technologische mogelijkheden voor bijvoorbeeld voorraadbeheer de logistiek veel dichter bij de mensen kan brengen.

Mening experts

"We willen naar een andere type logistiek die meer wijkgericht is”, zegt Peter Hermens van het Bright-team." Maar is dit economisch haalbaar? Hermens: “Daarom hebben we de mening en kennis van experts nodig. Wij zijn ontwerpers signaleren een ontwikkeling en vinden dat dit interessant is om te verkennen. Er zit een sociale component in, maar ook een financiële en technische want hoeveel techniek kunnen mensen verdragen in hun omgeving?

Wijkgerichte oplossingen

Het huidige businessmodel van logistiek komt steeds meer onder druk te staan. Daarom denken wij dat het voor grote spelers ook uiteindelijk aantrekkelijk is om in hun business model meer kleinschalige wijkgerichte oplossingen toe te passen. Nu slaat de balans nog te veel door naar het dromen van grote logistieke parken waar je echt wel je vraagtekens bij kunt zetten.”



Brabantse Stroom, regionale mainportfunctie voor Wilhelminakanaal

Team Kanaalunie met daarin de architectenbureaus Buro Moon, -C-A-S- & OTO Landscape ziet veel kansen voor een nieuwe logistiek landschap rondom het Wilhelminakanaal bij Tilburg. “Het Wilhelminakanaal is een nieuw soort van mainport waaromheen zoveel mogelijk bedrijventerreinen kunnen worden ontwikkeld, omdat daar de multimodaliteit in ruime mate aanwezig is”, zegt Moon Brader van Buro Moon.

Oprichting Kanaalunie

Om dit te realiseren moet er volgens Moon een Kanaalunie worden opgericht zodat de kosten en de baten regionaal gedeeld kunnen worden. Dat voorkomt concurrentie tussen gemeentes onderling die op dit moment nog vaak hun eigen plan trekken bij het aantrekken van logistieke bedrijvigheid.” Daarnaast is in het plan van Brabantse stroom het plan verwerkt om bedrijvigheid te vermengen met bedrijvigheid, distributie en wonen langs het Wilhelminakanaal en het opzetten van drijvende terminals.

Brader: “Daarnaast is het idee om op het water nieuwe bedrijventerreinen te ontwikkelen die een piek in de vraag naar vierkante meters tijdelijk kunnen opvangen.”

Provincie moet regie pakken

Over de economische haalbaarheid van het plan zegt de architect: “Vooral ook vanwege de grootschaligheid van ons plan is de slagingskans alleen mogelijk als er regie wordt gevoerd vanuit de overheid en provincie. Dat was de laatste tijd alleen maar afgezwakt. Iemand moet dus die taak op zich nemen want als gemeentes dit onderling doen dan werkt het gewoonweg niet. Het ontwikkelen van het Wilhelminakanaal is voor de provincie de kans om heel duidelijk de regierol te pakken, waardoor op deze locatie een nieuwe mainport kan ontstaan.”



(In)tangible Superstructures, XXL nieuwe stijl

Team Bystrykh, Van den Breemer & Homburg omarmt (X)XL distributiecentra als schaal en gebouwtype met, zoals ze het zelf noemen, 'ongekende mogelijkheden voor flexibiliteit, automatisering en coördinatie van interne processen. De (X)XL schaal heeft iets bevrijdends, vergeleken met de complexiteit en versnippering van oudere bedrijventerreinen.

Kleinere bedrijven in XXL-dc's

In het project (In)tangible Superstructures is onderzoek gedaan naar de potentie van co-locatie van kleinere bedrijven in (X)XL-distributiecentra. Daarbij is gekeken naar de optimalisatie van materiaalgebruik en bouwkosten, clustering van afvalmanagement, recycling en goederentransport en vergroting van mogelijkheden voor lokale energieproductie. 

Shared nature realiseren

Het voorstel van dit team beoogt om het gebrek aan kwaliteit voor mens en natuur in deze recent ontwikkelde gebieden aan te pakken, met een aantal zogenaamde chirurgische aanpassingen. Met een efficiëntere opzet en daarmee compactere footprint dan de bestaande terreinen kan een deel open ruimte terug worden gegeven aan de stad, waarmee binnen de stadsgrenzen een waardevolle ‘shared nature’ omgeving kan ontstaan.

Transformatie oude bedrijventerreinen

De nadruk van het project ligt op de transformatie van bestaande, verouderde industrie-, en bedrijventerreinen, vaak complexe versnipperde labyrinten, die een haast ondoordringbare grens vormen tussen stad en land.

Gecontroleerde invulling omgeving

Het voorstel beoogt verder om het gebrek aan kwaliteit voor mens en natuur in het huidige (X)XL landschap aan te pakken met een aantal gerichte chirurgische ingrepen. “De haalbaarheid van dit plan is afhankelijk van een aantal componenten enerzijds regelgevingsverhaal en anderzijds een financiële prikkel. Wat wij vooral willen aanstippen is dat hier een ruimtelijke economie is die belangrijker is dan de financiële economie dus met andere woorden hoe ga je om met de beperkt beschikbare grond rondom steden. We willen meer toe naar een gezoneerde en gecontroleerde invulling van de omgeving", zegt Jelle Homburg van team Bystrykh